1. Zorg dat je cliënt privacy heeft
“Soms moet je als zorgprofessional een stapje terug doen,” legt Truida uit. “Sommige cliënten willen een briefje op hun deur met ‘Niet storen tussen 8 en 8’. Je weet dan niet hoe het met de gezondheid van die cliënt gaat, wat sommige collega’s lastig vinden. Maar als iemand wilsbekwaam is, dan kan het wel. Cliënten moeten erop kunnen vertrouwen dat er op bepaalde tijdstippen ook echt niemand binnenkomt.” Op deze manier hebben cliënten ook meer mogelijkheden voor hun behoeften aan intimiteit en seksualiteit. Mocht er iets veranderen in de gezondheidstoestand van de cliënt, dan kan je altijd nog met de cliënt in overleg gaan of controle gewenst is.

2. Zorg dat er een aanspreekpunt is
Het is fijn om binnen de organisatie een aanspreekpunt te hebben die zich met het thema privacy, intimiteit en seksualiteit bezighoudt. “Dat het een gezicht heeft, is fijn”, legt Truida uit. “Ik ben op mijn locatie degene die zich met dit thema bezighoudt, maar het zou fijn zijn als er op de andere locaties ook een aanspreekpunt is. Daarom zijn wij bij Topaz met een werkgroep privacy, intimiteit en seksualiteit gestart. Mijn streven is dat van iedere locatie iemand in de werkgroep zitting kan nemen, zodat dit thema organisatiebreed gedragen kan worden.”

3. Zorg dat je je eigen grenzen kent
“Hoe sta je er zelf in? Als intimiteit en seksualiteit voor jou als zorgverlener een taboe zijn, dan is het ook lastig om het hier met anderen over te hebben. Als jij jezelf ertoe moet dwingen om dit thema bespreekbaar te maken, dan moet je dat nooit doen, want dan ga je over je eigen grenzen heen.”

Maar dat betekent niet dat je het onderwerp links moet laten liggen: “Dan kun je naar een intern aanspreekpunt gaan.” Ook vindt Truida het belangrijk om het met elkaar in het team bespreekbaar te maken. Volgens Truida kan dit op een informele manier: “Wat gebeurt er? Hoe ga je daarmee om? Wat doet dat met jou? Zo komt het uit de taboesfeer en kun je de negatieve gevoelens die het bij je oproept kwijt.”

4. Zorg dat je behoeften signaleert
“Toen een cliënt me vroeg om zijn kruis te wassen terwijl dat niet noodzakelijk was, had ik de deur kunnen dichtslaan en kunnen zeggen: ‘Nou, daar ben ik niet voor.’ Hetzelfde geldt als een vrouw je vraagt om naast haar te komen liggen, of als iemand je arm streelt.” Deze situaties bieden juist ook een aanleiding om in gesprek te gaan met je cliënt, vertelt Truida: “Het is belangrijk om erachter te komen aan welke vorm van intimiteit iemand behoefte heeft.”

5. Zorg dat je erover praat
Als Truida het thema aansnijdt bij cliënten, is er meestal al een aanleiding. “Je moet het ook niet gaan opdringen. Je moet het met beleid aanpakken, want het is best wel een teer onderwerp.” Maar soms komt het ook gewoon terloops aan de orde. Truida legt uit dat het helemaal niet zo moeilijk is om over intimiteit te beginnen. “Je moet het ook niet te zwaar maken. Het praatje komt vanzelf dat het over een partner gaat: ‘Hoe is het voor je dat je hier nu zit? Je hebt geen partner, mis je dat?’” Truida vergelijkt het met een groot meer:

“Je gaat eerst even met je teen voelen, dan een voetje, daarna tot je middel. Dat je voorzichtig kijkt van ‘Goh, in hoeverre voelt het nog goed aan?’. En het moet voor jezelf ook goed aanvoelen om het erover te hebben.”

Truida vertelt ook dat je het niet in één keer met iemand over intimiteit hoeft te hebben. “Het is belangrijk dat er een sfeer van vertrouwen is; bij de een gaat dit sneller dan bij de ander: Je gaat een aantal keer naar iemand toe en vraagt er stapje voor stapje naar.” Ook cliënten vinden het op deze manier volgens Truida niet vervelend om het erover te hebben: “De keren dat ik erover begonnen ben, ging het eigenlijk goed. Mensen die er geen behoefte aan hebben geven dat zelf wel aan.”

6. Zorg dat je mogelijkheden kent
Het is belangrijk om eerst te weten welke behoeften cliënten precies aan intimiteit en seksualiteit hebben. Dan kun je met je cliënt gaan bespreken welke mogelijkheden er zijn. “Zo zijn we nu aan het kijken of we voor een cliënt die daar behoefte aan heeft een massage kunnen regelen. Maar ook sociaal-erotische dienstverlening is mogelijk. Bij een aantal cliënten hebben we dat dan ook ingezet. Hierbij ging het in 9 van de 10 keer over intimiteit en niet over seksualiteit. Toen ik dit voor het eerst voorstelde, moest er wel een verandering in ‘mindset’ bij sommige collega’s plaatsvinden. Maar ik vind dat we iemand de behoefte aan intimiteit en seksualiteit niet kunnen onthouden.”

Wil jij meer weten over hoe je met intimiteit en seksualiteit omgaat in de intra- en/of extramurale zorg? Schrijf je dan hier in voor de workshop Intimiteit en seksualiteit op 30 september 2020.

Bronnen en meer lezen?
Rutgers. (2013). Van alle leeftijden.
Rutgers. (2017). Seksuele gezondheid in Nederland.
SCP. (2018). Jezelf zijn in het verpleeghuis.