Angst – “Als ik fouten maak, kan ik het schudden, misschien word ik wel ontslagen”
Waar mensen zijn, worden fouten gemaakt. Want “als je geen fouten maakt, maak je niks”.  Maar de ene fout is de andere niet. Sommige fouten kunnen ernstige gevolgen hebben. Dat geldt zeker in de zorg, waar het soms gaat om kwesties van leven of dood. Het voorkómen van ernstige situaties heeft dan ook grote prioriteit. De nadruk op zorgvuldig en deskundig handelen is terecht. Uit angst voor sancties, hebben veel mensen de neiging hun eigen foutjes, tekortkomingen en stommiteiten te verdoezelen of te ontkennen. Ook is verdediging een bekend mechanisme: “ik kon er niets aan doen dat ik zo deed”. Dat mensen zo doen, heeft te maken met onduidelijkheid over de gevolgen bij fouten. Wanneer is het zo erg, dat er streng opgetreden moet worden en wanneer is dat niet zo, maar moet je wel van je fouten leren?

Schaamte – “Wat stom dat ik fouten maak, ik had beter moeten weten”.
Vaak weet iemand zelf wel waar slordigheden en stommiteiten hebben plaatsgevonden. Daar schaam je je dan voor, want eigenlijk weet je best hoe het moet en wat er van jou verwacht mag worden (lees ook deel 1 van dit drieluik: verwachtingen). Pijnlijk als een ander daar over begint. Je tekortkomingen wil je graag een beetje onzichtbaar houden. Schaamte is de angst dat een ander je in al je zwakte ziet. Ook komt het voor dat je je eigen blinde vlekken kunt hebben. Je ziet zelf niet (meer) dat je onhandig bezig bent.

Angst is een slechte raadgever
Hoe kunnen we elkaar en onszelf helpen om met angst en schaamte om te gaan? Als volgt:

Goed fout en fout fout – sommige ernstige fouten zijn ontoelaatbaar. Voor ieder in de organisatie moet duidelijk zijn waar de grens zit tussen ‘goed fout’ (= niet goed genoeg, maar leer ervan) en ‘fout fout’(= te ernstig om zonder gevolgen te blijven).

Gevolgen van fouten – Over het algemeen geldt dat alleen zeer ernstige en ontoelaatbare fouten, leiden tot maatregelen voor de medewerker. In alle andere gevallen krijgen medewerkers doorgaans de kans om zichzelf te verbeteren en te leren goed werk te leveren. Het is behalve een kans ook een plicht. Iets wat gevraagd mag worden van elke medewerker. Goed presteren is wat we verwachten van professionals.
Als die duidelijkheid over de gevolgen van fouten er voor jou niet is en je daardoor angstig en ‘onzichtbaar’ te werk gaat, vraag dan om duidelijkheid.  Want angst is vaak een slechte raadgever, die de kans op fouten maken juist vergroot.

Als je geen fouten maakt, maak je niks – Maak met elkaar van fouten een verschijnsel dat normaal is en waar je vooral van kunt leren en om kunt lachen. Wees zelf de eerste die een fout toegeeft en erkent. Want als je wacht tot een ander dat doet, dan wordt de fout eerder uitvergroot dan in juiste proporties gezien. Dit heeft met het volgende te maken: als je zelf je fouten probeert te verdoezelen, dan gaan mensen speculeren over wat er gebeurd zou kunnen zijn. Praat je er zelf niet over, dan roept dat irritatie  en ongemak op bij degene die feedback wil geven. Die collega kan dan denken: waarom neemt zij geen verant-woordelijkheid voor wat ze doet, waarom doet ze of er niks aan de hand is?

Jij maakt een fout maar bent niet fout – Zorg voor elkaar betekent dat je elkaar helpt in het leren van fouten. Een collega is altijd meer dan de fout die zij maakt.

Volgende keer: Weerstand