Mevrouw Caris zit aan de tafel in de huiskamer voor mensen met dementie. Verzorgende Naomi loopt langs en mevrouw schiet haar aan. Boos zegt ze tegen Naomi ‘ik krijg hier ook nooit wat te eten’. Naomi antwoordt ‘jawel hoor, u heeft net nog een koekje gegeten’, maar mevrouw volhardt: ‘ik niet, ik krijg hier niets’. Als je niet uitkijkt, kom je in zo’n situatie in een ja-nee terecht. Daarover spreken we met elkaar in het team. We hechten veel waarde aan de woorden die worden gezegd, maar bij mensen met dementie is het maar de vraag of die woorden daadwerkelijk verwoorden wat ze bedoelen. ‘Ik krijg hier nooit wat’ is voor veel mensen het gevoel dat ze zin hebben in iets lekkers. Wij, met ons gezonde brein, zijn in die situatie in staat om op te staan en iets lekkers te pakken. Maar als je brein beschadigd is, is dat vaak te moeilijk. Het is aan ons om dat te begrijpen en er voor te zorgen dat we niet in een discussie terecht komen. De volgende keer dat mevrouw Caris zegt dat ze nooit wat krijgt, zet Naomi een klein schaaltje met 3 koekjes naast haar neer. Mevrouw Caris glimlacht en haar ogen twinkelen, ‘lekker’ zegt ze zachtjes. Als je brein hapert, spreekt meer en meer je gevoel de woorden uit.

Er wordt gezamenlijk koffie gedronken in de huiskamer voor mensen met dementie. Het is gezellig. Alleen mevrouw Labrie schuift met haar stoel naar achteren totdat ze met een plof tegen de muur aan zit. Verzorgende Ria loopt naar mevrouw toe en schuift haar terug: “kom gezellig erbij zitten, we zitten aan de koffie”. Maar mevrouw is nog niet terug of het schuiven begint weer. Met elkaar bespreken we deze situatie. Voor veel mensen is de prikkel van achteren zeer onveilig. Bedenk maar eens wat er met je gebeurt als je zelf in een donker steegje loopt en ineens voetstappen achter je hoort. Ook voor het brein van mensen met dementie werkt dat zo. Alleen mensen met dementie kunnen dit vaak niet duiden. Ze voelen alleen de onveiligheid en dat er iets achter ze gebeurt. Het schuiven naar achteren is hierop een reactie. Schuif je net zo lang door totdat je ergens tegenaan botst, dan weet je zeker dat er niets meer van achteren kan komen. Als wij dan iemand weer terug op dezelfde plek zetten (vanuit de beste bedoeling) brengen wij diegene eigenlijk terug in de onveilige situatie. Zoek voor mensen die de neiging hebben om steeds naar achteren te schuiven een plek waar de prikkel van achteren wordt vermeden.

Het is stil in de huiskamer voor mensen met dementie. Behalve dan het harde tikken van mevrouw Beek op tafel. Langzaam beginnen de andere bewoners zich ook te roeren. Het wordt steeds minder vriendelijk naar mevrouw toe “houd nou toch eens op mens” is het mildste dat ze hoort. Maar stoppen met tikken doet ze niet. In het team bespreken we dit. Mevrouw zit sinds kort in een rolstoel. Daarvoor liep zij de hele dag, zij heeft een brein dat veel behoefte heeft aan dynamische prikkels, geluid en beweging. Eerst kon ze zelf de prikkel halen door te gaan lopen. Nu ze in een rolstoel zit, heeft haar brein nog dezelfde behoefte. Alleen halen kan niet meer. Ze kan dus niets anders dan de prikkel zelf gaan maken. In haar geval uit dat zich in tikken op de tafel. Vaak ook wordt dat roepen of klappen. Door te zoeken naar een goede vervangende dynamische prikkel kan het tikken/roepen enigszins worden beïnvloed. Voor mevrouw is de zoektocht geëindigd bij een bol wol… Als het tikken begint, pakt de verzorgende een bol wol en zegt “goh ik ben hier zo onhandig mee”, mevrouw pakt de bol over en begint ‘m op te rollen. En het tikken stopt. Fijn voor mevrouw en de omgeving. Zoek naar een passende prikkel, het levert zoveel op!

Mevrouw Hamers lijdt aan dementie en woont sinds enkele weken in het verpleeghuis. Ze heeft het goed naar haar zin, alleen als medewerker Peter voor de ADL-zorg komt gaat het iedere keer mis. Al snel heeft het team besloten dat mevrouw moeite ermee heeft om geholpen te worden door een man. Toch, vertellen ze in het overleg, zit dat ze niet lekker. Samen met de dochter gaan we in gesprek om te kijken of er mogelijk in het verleden dingen zijn gebeurd die deze afwijzing van Peter verklaren. Haar dochter vertelt dat ook in de thuiszorg een man werkte en dat haar moeder daar totaal geen probleem mee had, sterker nog ze noemde hem altijd liefkozend ‘haar stoere vent’. Wat maakt Peter dan zo anders? Voorzichtig en door vooral observeren en goed luisteren zijn we dit bij mevrouw zelf gaan onderzoeken. En al snel werd duidelijk… mevrouw vond dat Peter altijd zo boos keek. Peter keek niet boos, maar hij had een bril met een ‘streng’ montuur. Deze aanblik was voor mevrouw bedreigend en daarom had ze moeite om door Peter geholpen te worden. Nu doet Peter zijn bril af als hij mevrouw helpt en binnen de kortste tijd had ze ook voor hem zwak en nu zingt ze als hij binnenkomt “Ja dat is Peter….” Ga niet te kort door de bocht maar zoek!