Waarom praten we zo raar in de zorg? Willen we meer ‘handen aan het bed’, werken we met ‘extramurale zorgbruggen’ en zetten we cliënten ‘in hun kracht’? Het inspiratiecollege van het Van Kleef Instituut (VKI) staat dit jaar in het teken van duidelijke taal. Daarnaast is het een feestje: het kennis- en inspiratienetwerk bestaat 15 jaar!
In de debatzaal van de Rotterdamse Arminiuskerk hangt een feestelijke sfeer met koffie, taart en muziek. Deelnemers zitten gezellig te praten. Op afstand weliswaar. Verder weg zijn deelnemers aanwezig via de livestream. Dat maakt dit feestje een hybride feestje. Passend bij de maatregelen van deze tijd. Wat kan het publiek vanmiddag verwachten? Een presentatie over jeukwoorden. Terugspeeltheater. Daarnaast mag het actief meedoen en reageren op vragen via de Mentimeter.
Feestvieren met trots
Na de klanken van ‘Lang zullen ze leven’ vertelt Elvira Nijhof, directeur van VKI, dat ze trots is dat de stichting in 15 jaar is uitgegroeid tot het stevige kennisnetwerk van nu. Ze heeft veel bewondering voor zorgmedewerkers, die met zoveel hart voor hun vak, iedere dag aan het werk zijn. ‘We spreken veel met zorgverleners van diverse organisaties. Zo weten wij waarmee we ze kunnen ondersteunen. De afgelopen jaren hebben we de verzorgenden echt een podium gegeven.’ Deelnemers feliciteren VKI met: ‘mooie bijeenkomsten’, ‘dynamisch thema’s passend bij deze tijd’, ‘persoonlijke aanpak’ en ‘gespecialiseerde scholing’.
Vijftien jaar Van Kleef Instituut. Een kind zou zich nu door de pubertijd worstelen. Hoe ziet de organisatie eruit in volwassen vorm? ‘Als een stevig, landelijk kennis- en inspiratienetwerk.’ Elvira gunt iedereen de ‘Van Kleef’-inspiratie.
Zelf in je kracht staan
De tweede podiumgast schreef boeken met titels als ‘Hoe vind je zelf dat het gaat’ en ‘Ga lekker zelf in je kracht staan’. Ze is NRC-columnist/journalist en dé expert op het gebied van duidelijke taal: Japke-d. Bouma. Ze vertelt de aanwezigen over jeukwoorden en klare taal in de zorg.
Het valt haar op dat in de zorg veel jargon wordt gebruikt. Toch gebruiken degenen die daadwerkelijk aan het bed staan vaak wél duidelijke bewoordingen. Hoe dichter bij de cliënt, hoe duidelijker het taalgebruik dus.
Wat zijn nu eigenlijk jeukwoorden? Taal die niets zegt, clichés.
Japke-d. liet zich voor vandaag inspireren door Désirée Hairwassers: de geestelijk moeder van de ‘lulkoekbingo’. Hairwassers verzamelde honderden jeukwoorden uit de zorg en zette er inmiddels 119 in een schema. Zorgpaden bijvoorbeeld. En Zorgmakelaar. ‘Iemand die ziekenhuizen verkoopt?’ Ontschotten. En ketenzorg. ‘Is dat iets met handboeien?’
Deelnemers zetten hun jeukwoorden tussendoor in de Mentimeter.
Top-10 jeukwoorden
Japke-d. vervolgt met de voor- en nadelen van jeukwoorden. ‘Niemand luistert ernaar. Je krijgt er jeuk van. Ze gaan het ene oor in en het andere uit. Toch worden ze veel gebruikt. Bijvoorbeeld omdat mensen iets willen verbloemen of niet precies weten hoe iets in elkaar zit.’
Deelnemers lachen en knikken instemmend. Japke-d. trakteert hen op de top-10 van ergste jeukwoorden in de zorg. Op plek tien staat: ‘Uit je comfortzone komen’. Daarna volgen: ‘zelfsturende teams’, ‘zelfredzaamheid’, ‘eigen regie’, ‘professional’, ‘mantelzorg’ en ‘in je kracht staan’.
In de top-3 worden de woorden hoe langer hoe jeukeriger. ‘Keukentafelgesprek’ bijvoorbeeld. ‘Zo’n gezellig woord. Samen aan tafel met iets lekkers erbij. Maar dat betekent dit woord helemaal niet. Het betekent vaak dat je minder zorg krijgt en meer zelf moet betalen. Noem het dan een slecht-nieuwsgesprek’, aldus Japke-d. Ook ‘transmurale zorgbrug’ vindt ze een verwarrende term. ‘Ik hou enorm van pretparken, maar dit woord betekent slechts dat je eerder uit het ziekenhuis ontslagen wordt en thuiszorg ontvangt.’
Hét nummer één jeukwoord is: ‘Handen aan het bed’. Volgens Japke-d. een enge uitdrukking. ‘Ik denk direct aan Stephen King. Bovendien klinkt het denigrerend. Zorg gaat over zoveel meer dan handen. Het draait om warmte, aandacht en menselijkheid.’
Jeukwoorden hebben wel een functie: ‘Soms is het best fijn om je even ergens aan te ergeren. Toch, schrap ze zoveel mogelijk. Dan snappen mensen meteen wat je bedoelt en gebeuren er misschien minder ongelukken. Laten we onszelf en elkaar bevrijden. Leve het vrije woord!’
Verkiezing jeukwoord 2021!
Thuis en in de zaal maken de deelnemers van het inspiratiecollege hun ergste jeukwoorden kenbaar via de Mentimeter:
De grote winnaar van alle jeukwoorden onder de deelnemers is: ‘In je kracht staan’
Wordt Vervolgd
Na een korte pauze start theatergezelschap Wordt Vervolgd. De groep maakt zogenaamd ‘terugspeeltheater’: theater op basis van persoonlijke ervaringen uit het publiek. Vandaag doen ze dit in het kader van jeukwoorden en onduidelijke taal op het werk.
De acteurs mogen in één minuut een gedicht maken over ‘jeuk’
Jeuk
Een stap of twee. Gedwee.
Met moed. In mijn kracht.
De werkvloer op.
Als een strop een mantel om.
De zachtheid dekt de lading niet.
De bloed, zweet en tranen, de liefde voor de zorg.
Van mijn moeder. Het is een moet. Met moed.
(gedicht van acteur Sanne)
Ook thuis maken deelnemers gedichten. Ze verschijnen via de livestream:
‘Jeuk is eigenlijk leuk.
Jeukerig, dat is mis, omdat jeukerig zo jeukerig is.’
En:
‘Ik ben wie ik ben.
En toon mijn zwakte en mijn gevoel.
Dat wil niet zeggen dat ik niet in mijn kracht sta, want hiermee bereik ik mijn doel.’
Interpretatietheater
In de zaal reageert Lillian. Ze werkt als wijkverpleegkundige en deed vanmorgen haar ronde. In twee verschillende aanleunwoningen ontmoette ze oudere dames die vertelden dat ze de toiletten van het restaurant van hun woon-zorgcomplex niet meer mochten gebruiken. Deze moeten ze ‘coronavrij houden’. Lilian verbaasde zich met de oudere dames over de woorden ‘coronavrij houden’.
Na dit prachtige voorbeeld verschijnt er op de live-chat een anekdote van Corné over verwarrende taal. Ze vertelt over een werksituatie, waarbij een verpleegkundige aan een leerling vertelde dat een bewoner succumbeerde. Dit betekent: bezwijken of sterven. De leerling had geen flauw idee wat het woord inhield en kwam even later binnen met de vraag of de bewoner na het succumberen wellicht een kopje koffie wilde. De acteurs verbeelden de rake voorbeelden.
Geluksmomentjes
Afsluitend delen de aanwezigen hoe ze de dagelijkse druk tijdens hun werk volhouden. Ook in coronatijd. Voor een van de deelnemers was ‘geluksmomentjes’ voorheen een jeukwoord. Want: waarom doen alleen deze kleine momentjes ertoe? Toch brengen ze nu lichtheid in haar werk. Onlangs maakte ze bijvoorbeeld twee verliefde mensen in het verpleeghuis waar ze werkt heel gelukkig met een tweepersoonsbed.
Ook op de live-chat geven deelnemers tips: luister naar jezelf en elkaar, doe soms een stapje terug en lach online naar elkaar!
Feestelijke toost
Aan het ende van de middag neemt Janny Verseput, ‘founding mother’ van het VKI, afscheid als bestuurder: ‘Ik ben trots dat het gelukt is om deze organisatie met een aantal gedreven mensen op te zetten.’ Ze toost met een glas champagne ‘Ik zie VKI als een groeibriljant die alleen maar mooier kan worden!’
Voor een korte impressie van deze middag kun je een kort filmpje bekijken. Klik op onderstaande foto.
